Lý Sơn – Huyện đảo tiền tiêu của tỉnh Quảng Ngãi

Lý Sơn là huyện đảo duy nhất của tỉnh Quảng Ngãi với 3 xã: An Hải, An Vĩnh (ở đảo lớn) và xã An Bình (đảo bé). Ngoài ra, đảo Lý Sơn còn được biết đến với tên gọi Cù Lao Ré bởi vì xưa kia trên đảo có rất nhiều cây ré.

Theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí soạn vào đời Tự Đức, phần tỉnh Quảng Ngãi có ghi: “Cù lao Ré ở giữa biển, cách huyện Bình Sơn 65 dặm về hướng Đông, xung quanh núi cao, ở giữa trũng xuống ước mấy chục mẫu, nhân dân hai phường Vĩnh An và An Hải ở tại đây. Phía Đông Bắc có động, trên động có chùa mấy gian, có giếng đá, bên hữu động có giếng nước trong veo, chung quanh cây cối xanh tươi…”. Vào đời vua Lê Kính Tông, năm 1604, có người từ đất liền ra định cư, khai phá hải đảo. Hiện nay trên đảo còn thờ tám vị tiền hiền từng khai canh trên mảnh đất gọi là “Bát tổ”.

Gần 3000 năm trước, những cư dân Sa Huỳnh đầu tiên đã sinh sống trên đảo, đến TK XVII thì người Việt xuất hiện. Chính vì vậy mà vùng đất này mang nhiều dấu ấn về lịch sử và nhân văn độc đáo. Cụ thể là với diện tích chỉ vẻn vẹn 10 km2 và dân số khoảng 20 nghìn người nhưng Lý Sơn có đến gần 100 di tích. Bao gồm quần thể các đền, chùa, miếu mạo cũng như các ngôi mộ gió của những chiến binh Hoàng Sa một thời giong buồm ra khơi giữ gìn chủ quyền biển đảo cho quốc gia.

Là vùng đất nằm chơi vơi giữa biển khơi, quanh năm đối chọi với sóng to gió lớn nhưng vẫn đầy kiêu hãnh vì đã ôm cả trên mình nó những dấu ấn văn hóa, lịch sử của hàng nghìn năm trước. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, song có lẽ nhờ ở xa đất liền, ít bị ảnh hưởng của việc tu bổ, tôn tạo di tích theo kiểu ăn xổi nên hầu hết các di tích của Lý Sơn còn nguyên vẹn, ít bị xâm hại  như chùa Hang, chùa Đục, đình làng Lý Hải, quần thể di tích Âm Linh Tự, nghĩa trang lính Hoàng Sa…

Đây là vùng đất được hình thành từ tàn tích của năm miệng núi lửa có tuổi đời trên dưới 30 triệu năm. Không chỉ kiến tạo nên cảnh quan kỳ thú, những miệng núi lửa đã ngưng hoạt động còn đóng vai trò “thuỷ mạch” – ôm ấp nguồn nước ngầm quan trọng cho người dân địa phương, tạo điều kiện thuận lợi để sinh vật nhỏ sinh trưởng và nuôi dưỡng đất đai phía Nam đảo bằng đất bazan màu mỡ.

Sở hữu đặc tính thổ nhưỡng độc đáo cùng vị trí đắc địa, cảnh sắc thiên nhiên trên Đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi nên thơ đến đến rung động lòng người. Điều mà có lẽ bất cứ du khách nào đến với Lý Sơn cũng phải mê mẩn đó chính là biển trời xanh ngắt kéo dài đến bất tận.

Việc đẩy mạnh các hoạt động giới thiệu những nét đặc sắc về cảnh quan thiên nhiên, văn hoá và con người Lý Sơn đến với bạn bè gần xa đã góp phần nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo và tăng cường bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tại đây.