Đình làng An Hải trên đảo Lý Sơn là một di tích lịch sử quan trọng của Việt Nam, đã được công nhận là di tích cấp quốc gia. Với hơn một thế kỷ tuổi thọ, đình làng An Hải mang trong mình những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc của người dân địa phương. Khám phá đình làng An Hải, du khách có cơ hội tìm hiểu về lịch sử, truyền thống và nét đẹp của cuộc sống cộng đồng truyền thống trên đảo Lý Sơn.
Giới thiệu tổng quan về Đình làng An Hải Lý Sơn
Đình làng An Hải trên đảo Lý Sơn luôn nổi tiếng với tính linh thiêng và là điểm đến hấp dẫn cho du khách. Tại đây, người ta thờ phượng các thần linh, tiền hiền và cô hồn trên Đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi. Đặc biệt, việc thờ cúng Thiên Y A Na và Ngu Man Nương càng làm nổi bật sự hòa quyện giữa văn hóa Chăm Pa và văn hóa Việt trong lịch sử Lý Sơn. Đình làng An Hải đã được công nhận là di tích cấp quốc gia từ năm 1995 và là một trong những đình làng cổ xưa nhất còn tồn tại ở Quảng Ngãi ngày nay.
Vị trí tọa lạc
Nằm tại thôn Đông, xã An Hải, huyện Lý Sơn, Đình làng An Hải đặt trong khoảng cách 3 cây số từ trung tâm huyện đảo. Điểm du lịch này được thiết kế với hướng nhìn ra biển, theo hướng đông nam. Phía sau, tựa lưng là ngọn núi Thới Lới, và ở phía trước đình, hai trụ biểu thể hiện với mỗi đỉnh đặt một con nghê, đôi ánh mắt hướng ra khơi xa.
Nguồn gốc hình thành
Vào niên đại Minh Mạng năm 1820, Đình làng An Hải trên đảo Lý Sơn đã được xây dựng, thời gian thi công được khắc chế lên trên thượng lương trong đình trung. Đây là một tác phẩm kiến trúc nghệ thuật cổ kính với nét chạm trổ độc đáo, mang giá trị văn hóa đặc biệt tại Lý Sơn, Quảng Ngãi. Đây từng là ngôi nơi tâm linh của cộng đồng làng An Hải từ xa xưa cho đến nay.
Đình làng An Hải được xây dựng dưới sự đóng góp của 8 dòng họ tiền hiền: Nguyễn, Dương, Trương, Trần, Võ, Nguyễn Đình, Nguyễn Văn, và dân làng, hợp sức để xây dựng. Sau này, họ Lê đã bị loại khỏi danh sách tiền hiền và không được thờ cúng tại nhà thờ tiền hiền vì vi phạm quy tắc tế Đình. Do đó, hiện nay trong đình chỉ còn 7 vị tiền hiền, đại diện cho những người đầu tiên có công khai phá và mở mang làng An Hải.
Kiến trúc thiết kế Đình làng An Hải
Theo truyền thống của những người lớn tuổi, đình làng An Hải được xây dựng ban đầu vào niên đại thứ 14 của vương triều Gia Long (năm Ất Hợi – 1815), sử dụng nguyên liệu chính là tre, tranh và gỗ lấy từ vùng địa phương. Người dân làng gọi nó là “Sở Tam phủ”. Tới niên đại Minh Mạng (năm Canh Thìn – 1820), đình đã được xây dựng lại với quy mô và kiến trúc lớn hơn, bao gồm cả tiền đường và chính điện theo mô hình kiến trúc hình chữ nhị (二) thường thấy ở các đình làng miền Trung thời đó.
Từ năm 1820 cho đến ngày nay, đình làng An Hải trải qua nhiều giai đoạn tu bổ và xây dựng thêm công trình. Tuy nhiên, bản chất kiến trúc chính của đình được hình thành trong lần trùng tu thứ 18 vào niên đại Bảo Đại (năm Nhâm Thân – 1943). Tuy trong những lần sửa chữa và trùng tu sau đó, một số chi tiết kiến trúc đã thay đổi hoặc biến mất, nhưng bản vẻ hiện tại của đình An Hải vẫn giữ nguyên sự phần nào của quá khứ.
Đình làng An Hải và cách bố trí không gian
Từ cổng trụ biểu, một bức bình phong dẫn qua sân rộng đưa đến tiền đường của Đình làng. Bên trong tiền đường, bàn thờ cô hồn, kiệu thần chủ, chiêng, trống và hương án được đặt. Vách trước nhà tiền đường chia thành 3 gian cửa bàn khoa “thượng song, hạ bản”, gồm một gian chính và hai gian phụ. Trước đây, mỗi gian cửa của đình đều trang trí đôi “mắt cửa” hình hoa cúc. Tuy nhiên, hiện nay, các gian cửa bàn khoa đã được thay thế bằng 3 gian cửa ghép đai bản cổ điển, không còn mắt cửa.
Hậu tẩm nằm ở phía cuối ngôi đình. Mái hậu tẩm trang trí lưỡng long cuộn hồ lô, với bốn góc mái đắp nổi “thượng phụng, hạ long”, tạo nên vẻ độc đáo. Đây cũng là nơi đặt bàn thờ Thiên Y A Na.
Bố cục chủ yếu của Đình làng An Hải được thiết kế dựa trên quan niệm âm dương, thể hiện mong muốn bình an. Qua việc sử dụng các mô típ thiết kế như lưỡng long triều nhật, long phụng triều quy, ngũ phúc…, đình thể hiện sự hòa quyện giữa yếu tố âm và dương. Mô típ tượng đôi nghê kết nối với cột đình theo cách âm dương tương hợp, là một đặc điểm kiến trúc ít thấy trong đình chùa và di tích tại Việt Nam.
Di tích đình làng An Hải Lý Sơn – Nơi thư giãn bình yên
Trước mỗi chuyến ra biển, ngư dân ở làng An Hải thường đến đình để thắp đèn hương, bày hoa quả, xin thần linh bảo trợ cho hành trình khơi ra. Khi trở về, họ mang theo phẩm vật để thể hiện lòng tạ kính chân thành đối với các thần linh và những linh hồn đã hỗ trợ cho họ trong cuộc hải trình.
Mỗi năm, đình làng tổ chức nhiều lễ hội khác nhau, trong đó, lễ tế là sự kiện lớn thu hút nhiều người dân và du khách tham gia. Các hoạt động như đua thuyền xuân, đô vật, cướp bòng… là những phần của hội hè thú vị. Đình làng An Hải đã được công nhận là di tích cấp quốc gia từ năm 1995 và là một trong những ngôi đình làng cổ kính và nguyên vẹn nhất tại Quảng Ngãi.
Ngoài việc là nơi diễn ra nhiều lễ hội đặc sắc, Đình làng An Hải còn tạo nên không gian yên bình, tĩnh lặng với nhiều cảnh quan đẹp. Không chỉ là một nơi mang đến kiến thức và khám phá, đình còn là điểm đến lý tưởng để thư giãn và thăng hoa tinh thần.
