Trải qua hơn 4 thế kỷ, Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa vẫn được các dòng tộc trên đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) gìn giữ và trao truyền như một báu vật tinh thần vô giá. Đây không chỉ là một nghi lễ truyền thống độc đáo mà còn được xem như một “bảo tàng sống”, minh chứng hùng hồn cho lịch sử xác lập và thực thi chủ quyền Hoàng Sa Trường Sa của Việt Nam qua bao đời cha ông.
Nguồn gốc và ý nghĩa lịch sử sâu sắc
Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa mang ý nghĩa tri ân hùng binh Hoàng Sa – những người con ưu tú của quê hương đã vâng mệnh triều đình (từ thời Chúa Nguyễn, Tây Sơn đến triều Nguyễn) dong buồm ra Biển Đông để thực thi nhiệm vụ nơi đầu sóng. Họ đã đo đạc hải trình, vẽ bản đồ, cắm mốc chủ quyền và khai thác sản vật tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Nghi lễ này là dịp để tưởng nhớ công lao, sự hy sinh và thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những người lính đã nằm lại giữa biển khơi vì cương thổ quốc gia. Đồng thời, đây cũng là cách giáo dục các thế hệ con cháu về lòng yêu nước, tinh thần quả cảm và ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Nghi lễ độc đáo mang đậm văn hóa biển đảo Lý Sơn
Đều đặn vào tháng 3 Âm lịch hàng năm, không khí trên đảo Lý Sơn lại trở nên trang nghiêm, thành kính với Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa. Các tộc họ trên đảo tự nguyện đóng góp lễ vật gồm heo, gà, gạo, muối… để chuẩn bị cho buổi lễ tế tại các địa điểm linh thiêng như đình làng An Vĩnh.
Nghi thức cúng tế diễn ra trang trọng, với sự tham gia của các vị chức sắc và đông đảo người dân. Một trong những hình ảnh đặc trưng và xúc động nhất của buổi lễ là nghi thức thả thuyền giấy và hình nhân thế mạng xuống biển. Những chiếc thuyền mô hình (khinh thuyền) chở theo lễ vật và hình nhân tượng trưng cho binh phu Hoàng Sa được thả trôi, tái hiện hình ảnh đoàn thuyền năm xưa xuất binh làm nhiệm vụ, đồng thời mang ý nghĩa cầu mong sự siêu thoát và bình an cho những người đã khuất. Âm thanh của tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng ốc U (loại ốc biển đặc trưng ở Lý Sơn) vang vọng, hòa cùng bài văn tế bi hùng, tạo nên một không gian vừa thiêng liêng, vừa hào hùng, đậm đà văn hóa biển đảo.
Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia – Niềm tự hào của Lý Sơn
Sức sống mãnh liệt của Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa qua hàng trăm năm là minh chứng rõ nét cho ý thức bảo tồn di sản của cộng đồng cư dân Lý Sơn. Chính vì những giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt này, năm 2013, Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Cùng với hệ thống các di tích lịch sử cấp quốc gia và cấp tỉnh dày đặc liên quan trực tiếp đến Hải đội Hoàng Sa – Trường Sa, lễ hội này góp phần làm nên bản sắc độc đáo của huyện đảo tiền tiêu, khẳng định vị thế “bảo tàng sống động” về lịch sử xác lập và bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Các hoạt động tôn vinh và quảng bá di sản, như các triển lãm chuyên đề trong khuôn khổ Tuần lễ Du lịch Quảng Ngãi, cũng thường xuyên được tổ chức, giúp lan tỏa sâu rộng hơn những giá trị quý báu này.
Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa không chỉ là một lễ hội tâm linh, một nét đẹp văn hóa biển đảo độc đáo của Lý Sơn, mà còn là một thông điệp lịch sử thiêng liêng. Nghi lễ này là lời nhắc nhở về quá khứ hào hùng, về trách nhiệm của mỗi người dân Việt Nam trong việc tiếp nối cha ông giữ gìn, bảo vệ chủ quyền Hoàng Sa Trường Sa và toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc.
Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về Lễ Khao Lề Thế Lính Hoàng Sa – di sản văn hóa phi vật thể quý giá này. Nếu có dịp ghé thăm đảo Lý Sơn, đừng bỏ lỡ cơ hội hòa mình vào không khí trang nghiêm của lễ hội (nếu đi đúng dịp tháng 3 Âm lịch) hoặc tham quan các di tích để cảm nhận rõ hơn về lịch sử và văn hóa độc đáo nơi đây. Trân trọng và lan tỏa những giá trị di sản chính là góp phần bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước và ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Việt Nam.