Như ta đã biết, đảo Lý Sơn được hình thành trên cơ tầng hoạt động phun trào dung nham của sáu ngọn núi lửa trên cạn (Thới Lới, Giếng Tiền, Hòn Tai, Hòn Vung, Hòn Sỏi, Hòn Bé) và các ngọn núi lửa dưới đáy biển cách đây hàng triệu năm về trước. Các núi lửa trên cạn đều có hình dạng bát úp, xung quanh các chân núi này, địa hình đều có bậc thềm nghiêng từ 8o – 15o, được chia thành sườn vòm núi lửa, sườn họng núi lửa, đáy họng núi lửa và bề mặt lớp phủ bazan. Qua những bằng chứng khoa học về địa chất ở đảo Lý Sơn, tiêu biểu là hu vực thắng cảnh cổng Tò Vò cho thấy hoạt động núi lửa ở đây khá mãnh liệt so với hoạt động núi lửa từng xảy ra trên mảnh đất Tây Nguyên và Nam Trung Bộ ở nước ta vào hai giai đoạn Miocen và Pleistocen. Theo TS.Nguyễn Ngọc Thu, nguyên Giám đốc trung tâm Địa vật lý – Liên đoàn Bản đồ địa chất miền Nam chỉ rõ địa chất ở đảo Lý Sơn: “Trầm tích núi lửa ở đảo Lý Sơn đã tạo nên nhiều cảnh quan vô cùng độc đáo cho vùng biển nơi đây. Nếu biết cách bảo tồn và phát huy các giá trị về di sản thiên nhiên này thì đảo Lý Sơn sẽ trở thành một địa điểm đến hấp dẫn không chỉ cho các nhà nghiên cứu địa chất mà còn là nơi để đông đảo du khách đến tham quan”.
Du khách chụp ảnh lưu niệm trên Cổng Tò Vò
Cổng Tò Vò tại thôn Tây, làng An Vĩnh là dấu tích của núi lửa Giếng Tiền tạo thành. Vốn xưa đây là cổng đá bị chìm dưới đáy biển cũng giống như một cổng đá dưới đáy biển gần Bãi Sau của Đảo Bé bây giờ, sau khi hết thời kỳ biển dâng, triều cường hạ xuống, cổng đá này mới lộ ra. Hiện nay, trên bề mặt cổng đá vẫn còn nhiều dấu vết mài mòn của sóng biển, kể cả trên bề mặt núi lửa Giếng Tiền. Có thể trong giai đoạn tạo sơn, hệ thống dung nham trên bề mặt đã bị đứt gãy, tách rời, vì vậy xung quanh chân núi Giếng Tiền và khu vực cổng Tò Vò đều có địa hình chủ yếu là đá đen, đá bàn, bọt núi lửa.
Về phía Nam cổng Tò Vò gần 200m là núi lửa Giếng Tiền. Giữa vách núi có ngôi chùa Đỉnh Liêm Tự nổi tiếng. Năm 2006, đoàn nghiên cứu của Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp tại Hà Nội đến đảo Lý Sơn khảo sát núi lửa Giếng Tiền đã phát hiện một số công cụ đồ đá cũ như: Rìu tay, hòn ghè, hòn ném, bàn mài, vòng trang sức, theo kết quả nhận định ban đầu đây là xưởng chế tác đá của cư dân thời địa đồ đá cũ cách đây khá lâu.
Như vậy, cổng Tò Vò không chỉ là khu vực có giá trị địa chất, địa mạo rất đặc biệt tiêu biểu trong sự hình thành nên đảo Lý Sơn. Phong cảnh thơ mộng, hài hòa, phù hợp với tuyến điểm du lịch ở làng An Vĩnh từ Âm Linh Tự đến cổng Tò Vò qua Đỉnh Liêm Tự nên rất thuận lợi để du khách đến chiêm ngưỡng, ghi những tấm ảnh kỷ niệm, quay phim, làm truyền hình, nghiên cứu địa chất.