Từ lâu, huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) đã nổi tiếng với vẻ đẹp hoang sơ của biển trời và đặc biệt là dấu tích những miệng núi lửa Lý Sơn với muôn hình kỳ thú, tồn tại qua hàng triệu năm lịch sử địa chất. Nơi đây được các chuyên gia ưu ái gọi là Bảo tàng thiên nhiên núi lửa Lý Sơn giữa biển, một di sản địa chất độc đáo và quý giá. Đặc biệt hơn, khi ghé thăm vào những khoảnh khắc giao mùa tháng 5, du khách sẽ được chứng kiến cảnh sắc huyền ảo khi sương mờ và mây trắng quyện lấy nhau giữa biển trời mênh mông, khiến đảo ngọc như ẩn hiện trong mây, đẹp tựa chốn bồng lai tiên cảnh.
Vẻ đẹp thiên nhiên và hình thế độc đáo của đảo núi lửa
Vẻ đẹp của Lý Sơn không chỉ nằm ở làn nước biển trong xanh hay bãi cát trắng, mà còn ở hình thế địa chất độc đáo được tạo nên từ hoạt động núi lửa.
Cảnh sắc huyền ảo giao mùa
Vào những thời điểm giao mùa như tháng 5, thời tiết trên đảo Lý Sơn mang một nét đặc trưng rất riêng. Sương mờ và mây trắng dày đặc không chỉ tạo nên không gian huyền ảo, lãng mạn mà còn làm nổi bật thêm sự kỳ vĩ của các khối đá, miệng núi lửa. Ánh nắng bình minh lẫn khuất sau lớp mây tạo nên khung cảnh mộng mơ, khiến du khách ngỡ như đang lạc bước vào một thế giới khác.
Các miệng núi lửa – Đài quan sát lý tưởng
Các miệng núi lửa Lý Sơn đã tắt không chỉ là dấu tích của quá khứ địa chất mà còn là những thắng cảnh Lý Sơn tuyệt đẹp và là đài quan sát lý tưởng cho du khách.
- Miệng núi lửa Thới Lới: cao 149 m
- Miệng núi lửa Giếng Sỏi: cao 106 m
- Miệng núi lửa Giếng Tiền: cao 86 m Leo lên những đỉnh núi này, du khách có thể phóng tầm mắt ra xa, ngắm nhìn toàn cảnh đảo Lý Sơn nhỏ bé nằm trọn giữa biển khơi xanh thẳm, cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp kỳ vĩ của Bảo tàng thiên nhiên núi lửa Lý Sơn.
Đảo Lý Sơn được hình thành từ hoạt động phun trào của núi lửa từ hàng triệu năm trước. Sự phun trào, quá trình nguội tắt cùng tác động của thiên nhiên qua thời gian đã tạo nên nhiều bãi đá, vách đá trầm tích với muôn hình kỳ thú. Người dân Lý Sơn vẫn truyền nhau câu ca: “Lý Sơn có Ngũ hành sơn/ Nằm day ra biển trùng dương đời đời/ Hòn Vung/ Hòn Sỏi/ Hòn Tai/ Giếng Tiền, Thới Lới ai ai đặt bày”, nhắc về 5 ngọn núi lửa chính trên đảo.
Lý Sơn qua góc nhìn khoa học: Bằng chứng về quá trình hình thành
Vẻ đẹp kỳ vĩ của Lý Sơn núi lửa không chỉ cảm nhận bằng mắt mà còn được chứng minh qua các nghiên cứu khoa học.
Các trung tâm khoa học lớn từ Nhật Bản, Nga, Hungary, Áo, Đài Loan đã tiến hành phân tích chuyên sâu đá bazan núi lửa Lý Sơn. Các nhà khoa học đã phân tích thành phần silicat, nguyên tố vi lượng, đất hiếm, các loại đồng vị phóng xạ, và phân tích tuổi đá bằng phương pháp Ar-Ar, K-Ar, cùng tinh thể Olivin trong đá bazan.
Kết quả phân tích khoa học đã đưa ra những bằng chứng quan trọng về nguồn gốc và quá trình hình thành của đảo. TS Nguyễn Hoàng, Viện Khoa học và Công nghệ (Nhật Bản), cho biết: “Căn cứ kết quả phân tích, chúng tôi xác định Lý Sơn thuần túy là đảo núi lửa không có các quá trình trầm tích liên quan. Đảo này có niên đại khoảng 1 đến 1,1 triệu năm, hình thành từ hoạt động phun trào núi lửa liên tục trong khoảng 200.000 năm”. Nhận định này khẳng định Lý Sơn là một đảo núi lửa “thuần chủng”, không bị ảnh hưởng bởi các quá trình bồi đắp trầm tích khác, và có tuổi đời tương đối trẻ so với lịch sử địa chất Trái Đất.
Hệ thống núi lửa trên bờ và dưới đáy biển
Qua khảo sát và nghiên cứu, các chuyên gia xác định Lý Sơn có địa hình núi lửa chiếm tới 70% diện tích toàn đảo, tạo nên một hệ thống núi lửa phức tạp trên cả bờ và dưới biển.
Các miệng núi lửa trên đảo Lớn
Trên Đảo Lớn Lý Sơn, có 6 miệng núi lửa Lý Sơn chính trên bờ:
- Thới Lới (đặc biệt là miệng núi lửa kép lớn nhất)
- Giếng Tiền
- Hòn Sỏi
- Hòn Vung
- Hòn Tai: Miệng núi lửa kép trên đỉnh núi Thới Lới là nơi lớn nhất với đường kính hơn 1.000m, còn nguyên vẹn và được xem là một di sản độc đáo hiếm thấy trên thế giới.
Miệng núi lửa ngầm và tiềm năng du lịch
Ngoài các miệng núi lửa Lý Sơn trên cạn, thềm biển xung quanh đảo còn có khoảng 25 đến 30 miệng núi lửa có kích thước nhỏ hơn. Đặc biệt, có một miệng núi lửa ngầm ở độ sâu 40-50 m phía nam Đảo Lớn với đường kính tương đương với miệng núi lửa Thới Lới trên mặt đất. Phía tây Đảo Lớn cũng có núi lửa ngầm dưới biển nhô cao gần khu vực thắng cảnh Giếng Tiền. Những cấu trúc địa chất núi lửa dưới biển này là nguồn tài nguyên quý giá, mở ra tiềm năng lớn cho du lịch lặn biển khám phá núi lửa biển, mang đến trải nghiệm độc đáo cho du khách yêu thích khám phá dưới lòng đại dương.
Giá trị lịch sử, văn hóa, địa chất hòa quyện
Lý Sơn không chỉ là một bảo tàng thiên nhiên núi lửa mà còn là nơi lưu giữ nhiều bằng chứng lịch sử quý giá. Du khách trong nước và quốc tế biết đến đảo Lý Sơn là nơi lưu giữ nhiều bằng chứng lịch sử về chủ quyền biển đảo của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Dòng chảy lịch sử của dân tộc, hòa quyện với bản sắc riêng có của các tộc người nối tiếp nhau cộng cư, cùng với thềm địa chất hình thành từ hoạt động núi lửa hàng triệu năm, đã tạo nên một bản sắc Lý Sơn độc đáo và đầy ý nghĩa. Nơi đây là minh chứng sống động cho mối quan hệ gắn bó bền chặt giữa con người với biển và đất đảo.
Lý Sơn đích thực là một Bảo tàng thiên nhiên núi lửa kỳ vĩ, độc đáo và quý giá giữa Biển Đông. Từ vẻ đẹp huyền ảo của cảnh sắc núi lửa dưới lớp mây, những miệng núi lửa Lý Sơn trên cạn là đài quan sát lý tưởng, cho đến những bằng chứng khoa học về tuổi đời và quá trình hình thành, cùng hệ thống miệng núi lửa dưới biển đầy tiềm năng, tất cả tạo nên giá trị địa chất, lịch sử và văn hóa hòa quyện làm một. Di sản địa chất Lý Sơn này không chỉ là tài sản của Việt Nam mà còn có ý nghĩa quốc tế.
Để Bảo tàng thiên nhiên núi lửa Lý Sơn này được gìn giữ và phát huy giá trị cho các thế hệ mai sau và cho du lịch Lý Sơn bền vững, việc nâng cao ý thức bảo tồn là vô cùng cần thiết. Hãy đến Lý Sơn để chiêm ngưỡng bảo tàng thiên nhiên núi lửa độc đáo này và cùng chung tay gìn giữ di sản quý giá của đảo ngọc!
Nguồn: Tạp chí Du lịch TP.HCM